چهل و چهارمین سوره قرآن کریم، «دخان» نام دارد. این سوره با ۵۹ آیه در جزء بیست و پنجم قرار گرفته است. این سوره مکی است و در ترتیب نزول، شصت و چهارمین سوره‌ای است که بر پیامبر اسلام(ص) نازل شده است.

این سوره را به این دلیل «دُخان» نامیده‌اند که آیه دهم از عذابی به نام دخان برای کافران و یکی از نشانه‌های قیامت سخن گفته است. منظور از دخان، ماده گازی شکل و شبیه دود است که در پایان جهان و در آستانه قیامت، سراسر آسمان را می‌پوشاند.

به نوشته المیزان، هدف اصلی سوره دخان، تهدید به عذاب دنیا و آخرت است و این تهدید متوجه کافرانی است که در حقانیت قرآن تردید دارند. سوره دخان به نزول قرآن در شب قدر از سوی خداوند برای هدایت انسان‌ها اشاره دارد.

این سوره ابتدا به بیان عظمت قرآن می‌پردازد و بر نزول قرآن در شب قدر تأکید می‌کند. در بخش دیگری از توحید و یگانگی خدا و بیان بعضی از نشانه‌های عظمت او در جهان هستی سخن می‌گوید و به سرنوشت کفار و نوع عذاب آنها در روز قیامت می‌پردازد.

در این سوره تأکید شده است که به زودی عذابی دردناک در دنیا از هر سو کفار را احاطه می‌کند، آن گاه به سوی پروردگار خود برمی‌گردند و خداوند بعد از محاسبه دقیق اعمال، آنها را با عذابی جاودانه روبرو می‌کند.

همچنین به بیان سرگذشت حضرت موسی(ع) و بنی‌اسرائیل و تقابل آنها با پیروان فرعون و عاقبت سخت آنها پرداخته است. زمانی که حضرت موسی(ع) برای نجات قوم بنی‌اسرائیل به سمت فرعون حرکت کرد، فرعون و طرفدارانش او را تکذیب کردند و خداوند نیز آنان را در دریا غرق کرد. این داستان برای بیدار کردن غافلانی است که حقیقت را انکار می‌کنند.

این سوره علاوه بر عذاب‌های دنیوی، به مسئله قیامت و عذاب‌های دردناک دوزخیان نیز می‌پردازد. در سوره دخان ابتدا تأکید می‌کند که قیامت قطعاً تحقق پیدا می‌کند، چه بخواهند و چه نخواهند و در آخر بعضی از اخبار قیامت را و آنچه بر سر مجرمان می‌آید و آنچه از انواع عذاب به آنها می‌رسد، برشمرده و نیز بخشی از ثواب‌هایی را که به مؤمنان و پرهیزکاران می‌رسد، بیان می‌کند.

موضوع هدف آفرینش و بیهوده نبودن خلقت آسمان و زمین از موضوعات دیگری است که در آیات این سوره مطرح شده است. سرانجام، سوره با بیان عظمت قرآن همانگونه که آغاز شده بود، پایان می‌یابد.

منبع: ایکنا